Een blik op de kaart van Schotland laat in de kustgebieden een bovenmatig gebruik van het woord ‘Firth’ zien. Aangezien wij de North COAST 500 gaan rijden, zullen we het woord Firth met enige regelmaat voorbij zien komen. Tijd voor een klein taal- en geologie-lesje dus.

En gelukkig, het begrip Firth betekent meestal het één en soms het ander. Want anders zou het allemaal erg makkelijk worden. Firth is in ieder geval een typisch Schots woord dat gebruikt wordt voor verschillende typen kustwateren in Schotland. Meestal verwijst de term naar een grote baai van de zee, die deel kan zijn van een estuarium, maar de term kan ook naar een inham of zeestraat verwijzen. Firth is een afgeleide van het bekende woord fjord. Kustwateren die ‘firth’ genoemd worden, liggen vooral aan de Schotse oost- en zuidwestkust, met de Firth of Lorn als belangrijke uitzondering. De kust van de Schotse Hooglanden telt daarnaast vele estuaria, zeestraten en inhammen, zoals The Minch en Loch Torridon; deze worden vaak “sea loch” genoemd.

Een firth (of, in het Schots-Gaelisch, een linne) is doorgaans ontstaan vanwege gletsjeractiviteit in een ijstijd en wordt vaak geassocieerd met een grote rivier, waarvan de erosie die door de getijdenwerking van inkomend zeewater veroorzaakt wordt, de rivier heeft verbreed tot een estuarium. Sommige firths zijn uitzonderingen op de algemene definitie. De Cromarty Firth – daar is ie weer, van het pontje weet je wel – aan de Schotse zuidoostkust is bijvoorbeeld een groot meer met slechts een kleine uitgang naar zee. De Pentland Firth tussen de noordkust en de Orkney eilanden is meer een zeestraat dan een baai of inham.

Een van de bekendere firths is de Firth of Forth. De Firth of Forth is het estuarium van de Schotse rivier de Forth. Het water ligt ten noorden van de hoofdstad Edinburgh; jazeker wij steken deze firth over op 6 juni, de dag van aankomst in Newcastle. De firth wordt overspannen door een hangbrug voor autoverkeer (Forth Road Bridge) en de Forth Bridge, een spoorbrug van 2,46 km lang.